Δευτέρα 18 Φεβρουαρίου 2013

Κριτήρια Επιλογής Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων


Μετά από 4 χρόνια συνεχούς οικονομικής ύφεσης και με το ποσοστό ανεργίας να αγγίζει το 25%, αδιαμφισβήτητα θα περίμενε κανείς μία εμφανή συρρίκνωση των Ελλήνων μεταπτυχιακών σπουδαστών και αντίστοιχα των αιτήσεων για μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Αντί αυτού, η πραγματικότητα έρχεται να διαψεύσει τις προβλέψεις παρουσιάζοντας ένα αμείωτο ενδιαφέρον για μεταπτυχιακές σπουδές τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας αλλά και στο εκπαιδευτικό μεταναστευτικό ρεύμα των Ελλήνων με προορισμό τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Βιαστικά κρίνοντας, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι πρόκειται για έναν ακόμη ελληνικό παραλογισμό. 'Η μήπως όχι?
Πριν προχωρήσουμε στα κριτήρια βάσει των οποίων ένας σπουδαστής επιλέγει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που θα παρακολουθήσει, αξίζει να εξετάσουμε το γιατί μπορεί να επιθυμεί κανείς να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές. Πέρα από την προσωπική ανάπτυξη που συνεπάγεται οποιαδήποτε μορφωτική δραστηριότητα, οι μεταπτυχιακές σπουδές αποτελούν κι ένα διαβατήριο για την αγορά εργασίας. Προς έκπληξη πολλών, τα νούμερα μιλούν από μόνα τους και για την περίπτωση της Ελλάδας. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, η ανεργία ξεπέρασε συνολικά το 22% το πρώτο τρίμηνο του 2012. Την ίδια χρονική περίοδο, το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα παρατηρείται στους κατόχους μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου σπουδών (12,0%). Μάλιστα το ποσοστό σε αυτήν την κατηγορία είναι σχεδόν μισό από το συνολικό και πλησιάζει τον ευρωπαϊκό μέσο περισσότερο από κάθε άλλη κατηγορία. Τα στατιστικά στοιχεία και για το σύνολο της Ευρώπης αποδεικνύουν ότι οι μεταπτυχιακές σπουδές ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα στην αγορά εργασίας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι από το 2000 έως σήμερα το μέσο ποσοστό ανεργίας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι παραδοσιακά χαμηλότερο στους κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλη κατηγορία μορφωτικού επίπεδου.
Εύλογα, λοιπόν, λαμβάνει κανείς την απόφαση να παρακολουθήσει ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα. Το δεύτερο βήμα είναι η απόφαση του ποιο μεταπτυχιακό αξίζει να επιλεχθεί. Τα κριτήρια εδώ είναι σίγουρα πολλά και η ιεράρχησή τους δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα προσωπικών προτεραιοτήτων. Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία των υποψήφιων σπουδαστών δεν παραλείπει να εξετάσει τα εξής: γνωστικό αντικείμενο του μεταπτυχιακού και απήχηση στην αγορά εργασίας, κόστος, αναγνώριση πτυχίου εντός και εκτός συνόρων και παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Ας τα εξετάσουμε αναλυτικότερα.
Ξεκινώντας με το γνωστικό αντικείμενο, δεν είναι λίγοι οι σπουδαστές που επιλέγουν ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα αρκετά διαφορετικό συγκριτικά με τις προπτυχιακές σπουδές τους ή την προϋπηρεσία τους, με σκοπό την απεμπλοκή τους από έναν κορεσμένα εργασιακά κλάδο και τον επαναπροσδιορισμό της επαγγελματικής τους πορείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η πληθώρα φοιτητών που προέρχονται από θεωρητικές - κλασσικές σπουδές και επιλέγουν ένα ΜΒΑ, με σκοπό να μπορέσουν να διεκδικήσουν θέσεις εργασίας που υπάγονται στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων. Επιπλέον, παρατηρείται και η στροφή του ενδιαφέροντος σε ειδικότητες, οι οποίες καλύπτουν πιο εξειδικευμένες θέσεις εργασίας στις οποίες υπάρχει έλλειψη καταρτισμένων στελεχών από τη μία και προσφορά αρκετών θέσεων εργασίας από την άλλη. Τέτοια παραδείγματα για την ελληνική πραγματικότητα αποτελούν η ναυτιλία, ο τουρισμός, το μάρκετινγκ με έμφαση στις πωλήσεις και τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας (γνωστά ως digital and social media) καθώς και η λογιστική με έμφαση στα διεθνή λογιστικά πρότυπα.
Το κόστος ενός μεταπτυχιακού προγράμματος αποτελεί αδιαμφισβήτητα βασικό παράγοντα για την λήψη της τελικής απόφασης. Η σημασία του παράγοντα αυτού ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια λόγω της μείωσης του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Μία σημαντική αλλαγή είναι σίγουρα η στροφή των ελλήνων σπουδαστών στα εγχώρια δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Παράπλευρη συνέπεια αυτής της εισοδηματικής αλλαγής ήταν από τη μία, η στροφή των σπουδαστών που επιθυμούσαν να σπουδάσουν στο εξωτερικό στα εγχώρια ιδρύματα που τους προσφέρουν μέσω franchise τη δυνατότητα να μένουν στην Ελλάδα και να αποκτούν τον ίδιο ακριβώς τίτλο σπουδών. Από την άλλη, παρατηρήθηκε παράλληλα συγκέντρωση των αιτήσεων για μεταπτυχιακά προγράμματα στα δημόσια Πανεπιστήμια των μεγάλων αστικών κέντρων (Αθήνα - Θεσσαλονίκη) με παράλληλη μείωση της ζήτησης στα περιφερειακά ιδρύματα.
Η φήμη του εκπαιδευτικού ιδρύματος και η αναγνώριση του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, κυρίως από την αγορά εργασίας, αποτελούν επίσης σημαντικούς παράγοντες πριν την τελική επιλογή ενός μεταπτυχιακού προγράμματος. Σημαντικά αυξανόμενης σημασίας είναι το τελευταίο χρονικό διάστημα η αναγνώριση του τίτλου τόσο στην εγχώρια όσο και στην εξωτερική αγορά εργασίας, καθώς υπάρχει ένα μεγάλο τμήμα φοιτητών που επιλέγουν για οικονομικούς λόγους να σπουδάσουν στην Ελλάδα αλλά στοχεύουν αμέσως μετά στη διεκδίκηση μιας θέσης εργασίας στο εξωτερικό, δεδομένων των εγχώριων δυσκολιών.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθεί ότι οι μεταπτυχιακοί σπουδαστές εξετάζουν όλο το πακέτο των παρεχόμενων υπηρεσιών που μπορεί να τους προσφέρει ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα προτού λάβουν την τελική τους απόφαση. Αρκετά συχνά αξιολογούν το επίπεδο του διδακτικού προσωπικού, τις υποδομές, τις πηγές μάθησης έξω από την τάξη (βιβλιοθήκες, ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, ηλεκτρονική τάξη), και τις επιπρόσθετες υπηρεσίες που δύνανται να λάβουν, όπως διασύνδεση με την αγορά εργασίας, συμμετοχή σε συνέδρια και ημερίδες και άλλα παρόμοια.
Φυσικά τα παραπάνω κριτήρια σε καμία περίπτωση δεν εξαντλούν τη λίστα των προσωπικών επιθυμιών που ολοκληρώνει τον χάρτη αγοραστικών αποφάσεων κάθε υποψήφιου σπουδαστή, αλλά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι απασχολούν την πλειοψηφία αυτών. Με βεβαιότητα, επίσης, μπορούμε να πούμε ότι οι μεταπτυχιακοί σπουδαστές είναι σήμερα ένα ώριμο και συνάμα απαιτητικό κοινό και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζονται από κάθε σύγχρονο εκπαιδευτικό ίδρυμα.

Ιωάννα Τσόκα, BSc, MBA, PhD c.

Επικεφαλής Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων 
Mediterranean College